සංඛපාල විහාරය – සැරිසර වාර්තා

රත්නපුර, කහවත්ත, මාදම්පෙ පහු කරගෙන, පැල්මඩුල්ල-ඇඹිලිපිටිය මාර්ගයේ රුහුණු රට පල්ලෙබැද්ද ප්‍රදේශයට යද්දි, කොළඹගේ ආරට නුදුරුව මාවතේ වම් පසින් හමුවෙන විහාරස්ථානය සංඛපාල විහාරය නම් වෙනවා. පැය කිහිපයක් එකදිගට වෑන් රථයේ ගමන් කිරීම නිසා ඇතිවුණු ගමන් මහන්සිය නිසාත්, එතෙක් සංඛපාල විහාරයට නොගිය දෙදෙනෙක් අප අතර සිටි නිසාත් සංඛපාල විහාරයේ මඳකට නවතින්නට තීරණය වුණා මිස එම ප්‍රදේශයේ අතීත විභූතිය කියා පාන තොරතුරු සොයමින් පරිසරයේ සැරිසරකට පෙර සූදානමක් අප වෙත තිබුණෙ නැහැ.

විහාර භූමියේ වටපිටාව අපි හැමදාමත් සැරිසරන්නට ප්‍රිය කරන නිහඬ, නිස්කලංක පරිසරයෙන් සමන්විත වුණා. විහාරයට පිවිසෙත්ම හිතේ නැගෙන දහසකුත් සිතුවිලි මොහොතකට නතර වෙන්නෙ පරිසරයේ අපූර්වත්වය විඳින්න මනසට ඉඩදෙන ගමන්. පියගැටපෙල මතින් විහාර මළුවට යද්දි හමුවෙන ගල් කුළු වලට වාරු වෙලා තුරු සෙවණේ මොහොතක් නැවතුණ අපේ කතාබහට පාදක වුණේ මෙම විහාරස්ථානයේ අතීත කතාවයි.

දුටුගැමුණු රජතුමාගෙ සේනාවෙ හිටපු ඵුස්සදේව යෝධයාට අයත් වෙලා තිබුණු සංඛය තැන්පත් කරලා මෙම විහාරය නිර්මාණය කලේ ඵුස්සදේව යෝධයා බවයි ඉතිහාසයෙ කියවෙන්නෙ. ඵුස්සදේව විසින් පර්වතයේ ඉහලට ගල් පඩිපෙලක් කපමින් ගොස්, හක් ගෙඩිය තැන්පත් කළ බව බොහෝදෙනා අතර ප්‍රසිද්ධ කතාවක්. සංඛය තවමත් මෙහි තිබෙන බව පැවසෙන විවිධ කතාන්දරත් ජනවහරේ විරල නැහැ. කෙසේ වෙතත් මෙම විහාරස්ථානය පිහිටි ප්‍රදේශය ඵුස්සදේව යෝධයාට ගම්වරයක් ලෙස දුටුගැමුණු රජතුමා ප්‍රදානය කළ වග සඳහන් වෙනවා. ඒ වගේම ඵුස්සදේව යෝධයා භික්ෂු ජීවිතයට ඇතුලත් වෙලා අර්හත් ඵලය ලද බවත් ජනවහරේ වගේම වංශකතාවලත් සඳහන්. විහාරස්ථානය ඇතුලෙ ඵුස්සදේව යෝධයාගෙ ජීවිතයේ විවිධ අවස්ථා සිතුවම් කරලා තියෙන හැටිත් සිත් ගන්නා සුළුයි.

මේ මනස්කාන්ත පරිසරයේ හෝරා දෙකක් පමණ ගත කරද්දි දක්නට ලැබුණු, නිරීක්ෂණය කළ දේවල් අතරින් හක්ගෙඩි ගල, විහාරගෙයි බිතු සිතුවම්, රාජාධි රාජසිංහ රජ සමයේ විසූ කරතොට ධම්මාරාම තෙරුන් වදාල කවි සහ කටාරම් කෙටූ ඉපැරණි සෙල්ලිපිය විශේෂ තැනක් ගත්තා. තුරු සෙවණට වී අවට සිරි නරඹමින් ඉන්න අතරෙ, විහාරයට පැමිණෙන බැතිමතුන්ගෙන් බොහෝ දෙනා හක්ගෙඩියක සලකුණ සටහන් කර ඇති ගල දෙස උනන්දුවෙන් මෙන්ම විමතියෙන් බලමින් ඒ ගැන කතා කරන අයුරු දක්නට ලැබුණා. එකත් එකටම ඒ කතාවෙන්නෙ ඵුස්සදේව යෝධයාගෙ සංඛය ගැන ජනප්‍රවාද වෙන්නට ඕනෙ.

ගිරිකුල ඉහලටම යන්නට අදහසක් තිබුණත්, හිරු අවරට යමින් කාල වේලාව පිළිබඳ ගැටළු ඇතිකරමින් සිටියා. ඒ අතරම මාර්ගයේ ඉහලට යද්දි දෙබර ප්‍රහාර වලට ලක්වීමේ අවදානමක්ද පවතින බව අසන්නට ලැබුණු නිසා තවත් දිනෙක මෙහි පැමිණෙන බලාපොරොත්තුවෙන් සංඛපාල විහාරයේ සැරිසරට අනාගතයෙන් ඉඩක් වෙන්කරන්නට තීරණය කෙරුණා.

නාගරික පරිසරයේ එදිනෙදා හමුවෙන කොන්ක්‍රීට් වනාන්තර, වාහන තදබදය හා ඝෝෂාවන් නිසා හෙම්බත් වෙන මනස සුවපත් කරන්නට නිස්කලංක පරිසරයක ගෙවෙන හෝරා දෙකක් නොසෑහෙන තරම්. තත්වය එසේ වුවත් ලද දෙයින් සතුටු වීමේ ගුණය ප්‍රගුණ කරමින් අපි නැවතත් පුරුදු ජීවන චක්‍රයට අවතිර්ණ වෙන බලාපොරොත්තුවෙන් පියගැටපෙල බහින්නට පටන් ගත්තෙ, බැතිමත් බෞද්ධයන් ගැවසෙන ශාන්තවූ පරිසරයක වෙසෙමින්, ඉතිහාසය හා අපේ උරුමය ගැන සාකච්ඡා කළ දැනුමින් පෝෂණය වූ අපූරු හෝරා දෙකක මිහිරි මතකයන් ජීවිතයට එක්කරගෙනයි.

ඉස්කෝලෙදි කොන්ද කඩන හැටි

මේ කියන්න හදන්නෙ පාසල් සිසුන් හැමදාම කරගහගෙන යන පොත් බෑග් එකේ බරට ඔවුන්ගේ කශේරුකාවට හානි වෙන්න පුළුවන් කියන කතාව නෙමෙයි. හැබැයි ආයෙත් මේ මතක් කරල දෙන්න යන්නෙ පරණ කතාවක්ම තමයි. මේක ඉතිහාසය පිළිබඳ ගැටළුවක්. පාසල් වල ඉතිහාසය අනිවාර්ය විෂයක් හැටියට ඉගැන්වෙන්නෙ නැහැ. උසස් පෙළට කලා අංශයෙන් ඉතිහාසය ඉගෙනගන්න වරම් තිබුණත් සිසුවා උසස් පෙළ පංතිවලට එද්දි කොන්ද කඩාගෙන ඉවරයි. හැබැයි දැන් නම් ලෑස්ති වෙන්නෙ කොන්ද ගලවලා පැත්තකින්ම තියන්නෙයි කියලයි ආරංචිය.

ජේ. ආර්. උන්නැහේගෙ කාලෙ විෂය මාලාවෙන් ඉවත් වුණ ඉතිහාසය විෂය වෙනුවට දැන් උගන්වනවයි කියන්නෙ සමාජ අධ්‍යයනය හා ඉතිහාසය කියල විෂයක්. සමාජ අධ්‍යයනය කෙසේ වෙතත්, විෂය මාලාවෙ ඉතිහාසය හා භූගෝලයට අදාල පාඩම් නම් තියෙනවා. පණ්ඩුකාභය වැනි රජවරුන්ගේ චරිත ගැන හත අට පංතිවලදි යන්තමට කියාදීලා සාමාන්‍ය පෙළ කරන කාලෙදි (ළමයින්ට තමන්ගෙකම ගැන උගන්වන්න හොඳම වයසෙදි) උගන්වන්නෙ 1505න් මෙහා ඉතිහාසය. දෙවෙනි රාජසිංහ රජ්ජුරුවො ලන්දේසින්ට රැවටුණ හැටි, ධර්මපාල රජු පෘතුග්‍රීසින්ට කෝට්ටෙ ලියලා දුන්න හැටි, ඩොනමෝර්, කොඩ්‍රින්ටන්, නෝර්ත් වැන්නන්ගෙ ආණ්ඩුක්‍රම සහ ඒ හරහා ලංකාව දියුණු වෙන හැටි ආදිය විතරක් සිසුන්ගෙ ඔළුවට දාලා බටහිරට ගැති වෙන්න ඕන තරමට සිසුන්ගෙ ආකල්ප අදහස් වෙනස් කරනවා. මොන කුණුගොඩක් උණත් බටහිරින් එනව නම් ඒක හරි කියලා පිළිගන්න තැනට අනාගත පරපුරේ මනස මේ විදිහට සකස් කරනවා.

දුටුගැමුණු, වළගම්බා, පළවෙනි රාජසිංහ, විජයබාහු ආදී රජවරුන්ගෙ චරිත වලින් එඩිතර කම, ජාත්‍යාලය, බුද්ධ ශාසනයේ පැවැත්ම වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීම ආදී පාඩම් උගත හැකිව තියෙද්දී විජයාගමනය, පඬුවස්දෙව් රජු සහ පසුකාලීනව රට ආක්‍රමණය කල ඉන්දීය ආක්‍රමණිකයන් ගැන පමණක් විශේෂයෙන් උගන්වා අපි ඉන්දියානුවන්ගෙන් පැවතෙන බව ඒත්තු ගන්වමින් ඉන්දියාවට ගැති පිරිසක් ඉස්කෝලවලදි නිර්මාණය කරනවා.

ඉන්දියාව, බ්‍රිතාන්‍ය ඉදිරියෙදි ඇතැම් සිංහලයන්ගෙ කොන්ද නැමෙන්නෙ ඉස්කෝලෙදි උගන්නපුව නිසා කියල නිකමටවත් හිතුණද? හිතුවද? ආර්ය චක්‍රවර්ති, දකුණෙන් ආපු චන්ද්‍රගුප්ත, මතකයි…. ඒත් යාපනය ගලවාගෙන පස්වෙනි බුවනෙකබාහු නමින් රජවුන සපුමල් කුමාරයා ගැන දන්නෙ කීයෙන් කී දෙනාද? එළාර යුක්තිය වෙනුවෙන් එල්ලගෙන හිටපු ඝණ්ඨාරෙ එළදෙනක් ඇවිත් ගහපු කතාව ඔක්කොම මතකයි. නමුත් දුටුගැමුණු රජ්ජුරුවන්ගෙ බිසව කව්ද කියලා ඇහුවොත් දන්නෙ නෑලු. ඒ වුණත් කිරිබත් කන්න ගිහින් කාවන්තිස්ස එක්ක රණ්ඩුවුණ ටිකයි, පැනලා ගිහින් තාත්තට කාන්තා ඇඳුම් එවපු එකයි නම් කාටත් මතකයි නේද?

සුද්දා ඇවිත් කෝච්චි පාරවල් හදපු ටිකයි, ඒවා හදපු අවුරුදුයි, ආණ්ඩු ක්‍රම ටිකයි ඉස්කෝලෙදි කට පඩම් කරවනවා… සිංහලයගෙ ශ්‍රමය හූරගෙන, අපේ ස්වභාවික සම්පත් ටිකත් සිය රටට පටවලා පොහොසත් වෙච්ච එකයි, කෞතුක භාණ්ඩ, පුස්කොළ පොත් නැව් පිටින් ඒ රටවලට අරන් ගිහින් අපේ මුතුන් මිත්තන් අපිට ඉතිරි කරපු පාරම්පරික දැනුමත් අපෙන් උදුරගත්ත බවයි බොහෝ දෙනාගෙ සිහියට එන්නෙ නෑ. ඒවා සිහියෙ තියාගෙන වැඩකරන්න ඉඩ දෙන්නෙත් නෑ. ඉන්දියාවෙනුත් කරපු තරමක් කළේ අපේ රට ආක්‍රමණය කළ එකයි. අපිත් ඉන්දියාවෙන් ආපු විජයගෙන් පැවතෙනව නම්, ලංකාව ඉන්දියාවෙ යටත් විජිතයක් වෙන්නෙ ඒ කාළෙමයි, ඇරත් අපි ඔක්කොටම තියෙන්නෙ එකම සම්භවයක් නම් මොන එහෙකටද මේ තරමට අපේ රට ආක්‍රමණය කළේ? අපි පැවතෙන්නෙ විජය සමඟ ආ පිරිසෙන් නෙමෙයිවත්ද? නිවී හැනහිල්ලෙ හිතලා බලනකොට මෙතෙක් කල් නොහිතුණු ගොඩක් කරුණු ප්‍රත්‍යක්ෂ වේවි. ඒත් පාසල් සිසුවෙකුට නිවී හැනහිල්ලෙ හිතලා බලන්න කෝ විරාමයක්? අධ්‍යාපනය තරඟයක් බවට පත් කරලා අපේ තරුණ පරපුර බුද්ධිය මෙහෙයවන්න ඕන පරාසය සීමා කරවලා කියලා නිකමටවත් හිතුණද අපි ඉස්කෝලෙ යන කාලෙදි?

ඒ අල්ල පනල්ලෙ නමට හරි තිබුණ ඉතිහාස විෂයත් ඔන්න ඉවත් කරන්න යනවයි කියන්නෙ. මෙච්චර කල් පොතපතින් අපිව පරගැතියන් කරන්න දරපු වෙර නවත්වලා දැන් ඉතිහාසය කියන වචනයත් මතු පරම්පරා වලින් අකා මකා දාන්නයි මේ සූදානම. ඒකයි අපි කලින් කිව්වෙ කොන්ද ගලවලා පැත්තකින්ම තියන්නයි මේ ලෑස්තිය කියලා. ජාතියක්, ජම්මයක්, ඉතිහාසයක් නොදන්න සිංහල පරපුරක් නිර්මාණය කරන්න මේ තරම් වලි කන්නෙ ඇයි? අපේ ඉතිහාසයේ අමතක කළ යුතු භයානක දේවල් තියෙනවද? සිංහල බෞද්ධ අපිට නම් නෑ. අපේ ඉතිහාසය පුරාවටම තියෙන්නෙ බුදු දහම රැකගන්න සටන් කරපු රජවරු ගැන. ගමක් නගරයක් පාසා මහා වෙහෙර විහාර ගොඩනැගූ සිංහල බෞද්ධයො ගැන, චීවරෙන් ඉවත්වෙලා හමුදාවට බැඳිලා, ලක්මව දිනවලා අහවර උනාට පස්සෙ නිර්වාණය සොයා ගිය ථෙරපුත්තාභය වැනි රහතන් වහන්සේලා ගැන, රට වෙනුවෙන් ජීවිතයම කැපකළ වීරයො ගැන. මෙන්න මේ දැනුම අපේ පොඩිඋන්ට දුන්නොත් අපේ රට විනාශ කරන්න, ථෙරවාදී බුදුදහම ලංකාවෙන් අතුගාලා දාන්න බලා ඉන්න අයට යන එන මං නැතිවෙනවා. ඒත් ඉතින් මේ සේරම අපේ ඉතිහාසය දරාගන්න බැරි අයගෙ වැඩ බව හිතන්න අපිට වෙලාවක් ලැබෙනවද මේ ජීවන හරඹය අස්සෙ?

ඉතිහාසය අමතක කළොත්, මේ රටයි, බුදුදහමයි රැකගන්න අපේ වරිගෙ ජීවිත පූජා කළ හැටි අපේ දරුවන්ට අමතක වෙයි. මේ විදිහට පරම්පරා කිහිපයක සිසුන්ගෙ කොන්ද කැඩුවට පස්සෙ ඒ අයගෙන් පැවතෙන උන් කොන්දක් නැතුවම ඉපදෙයි. අන්න එදාට ජාතියක්, ජම්මයක්, ඉතිහාසයක්, උරුමයක් ගැන හැඟීමක් දැනීමක් නැති අපේ දරුවො කාගෙවත් රූකඩ වෙලා නටාවි. මේ ඇරඹෙන්නෙ අන්න එහෙම යුගයක් නම්… මෙච්චර කල් ගෙයි මුල්ලෙ තිබ්බ අසිපත් වල කොහොල්ලෑ සුද්ධ කරලා ලෑස්තිවෙයල්ලා කියල තමයි කියන්න තියෙන්නෙ. දරුවෙක්ගෙ මුල් ගුරුවරයො වෙන්නෙ දෙමාපියන්. ඉස්කෝලෙන් උගන්නන්නෙ නැති අපේ කම, අපේ වග අපි අපේ දරුවන්ට උගන්නන්න ලෑස්ති වෙමු. බැරි නෑ… පුළුවන්. ඉස්කෝලෙන් මඟහරවපු පාඩම් ඉගෙනගන්න අවශ්‍ය පොත පත, දැනුම අදටත් හිඟ නෑ. ඕන කෙනෙකුට ඉගෙනගන්න ඇහැකි මාර්ග තියෙනවා, ධර්ම ග්‍රන්ථ, ශාසන ඉතිහාසය අදටත් පන්සල ඇසුරෙන් ඉගෙනගන්න වරම් තියෙනවා. කැපවීමයි වෙලාවයි හොයාගෙන අපි මේ කටයුත්ත නොකළොත් රටටත්, ශාසනයටත්, අනාගත පරපුරටත් අපෙන් වෙන්නෙ ලොකු අසාධාරණයක්.

කැප්පෙටිපොළ සැමරුම

වසර 193කට කලින් අද වගේ දවසක බෝගම්බරදි අපේ ජාතියට අහිමි කළේ රට ජාතියට පණ මෙන් ආදරය කළ අභීත සිංහලයෙක්… වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම බෞද්ධයෙක්. සිංහල බෞද්ධයගෙ අනන්‍යතාවය රැකගන්න වගේම අනාගතේ බිහිවෙන අපේ පොඩිඋන්ට තමන්ගෙම කියලා රටක් ඉතුරු කරලා තියන්න සටන් වැදුණු මොණරවිල කැප්පෙටිපොල නිළමෙ තුමාව මේ විදිහට අපි සිහිපත් කරන්නෙ ඒ ගෙවුණු අතීතය සිහි කරලා උදම් අනන්නවත්, කඳුළු සලන්නවත් නෙමෙයි…  සිංහලේ පවතින තුරා ඔවුන්ව, ඔවුන් කළ මෙහෙවර මතක තියාගන්න.

එකක් නෑර හැමදෙයක්ම සිහියෙ තියාගන්න ඕනෙ කාලෙ ඇවිත්. අපේ විරුවො රට, ජාතිය, ආගම වෙනුවෙන් සටන් වැදපු හැටි, ජීවිත පූජා කළ හැටි, විතරක් නෙමෙයි… කැප්පෙටිපොල නිළමෙ තුමාව ඉංග්‍රීසින්ට පාවා දුන්න හැටි සිහි වෙනකොට, අද ඉන්න අපේ සමහරුන්ගෙ කෙරුවාව ගැන අනේ අපොයි කියලා හිතෙනවා. රට වෙනුවෙන් දිවි දුන් පිනෙන් නිවන් දකිනාතෙක් අපේ වරිගෙ රැකගන්න මේ පින්බිමේම උපදින්න කියලා ප්‍රාර්ථනා කරනවා.

අෂ්ඨ ඵල බෝධි වෘක්ෂ

මීට ඉහත ලිපියකින් අපි අටවිසි බෝධීන් ගැන සඳහනක් කලා පාඨක ඔබට මතක ඇති. අද මෙම ලිපියෙන් අපි කතා කරන්නට බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ මහමෙව්නා උයනේ රෝපිත ශ්‍රී මහා බෝධියෙන් හටගත් අෂ්ඨ ඵල බෝධීන් ගැන සහ එම බෝධින් වහන්සේලා රෝපණය කරන ලද පුදබිම් ගැනයි.

ශ්‍රී මහා බෝධිය ලක්දිවට වැඩමවීම –  කැළණි විහාරයේ සිතුවම

වංශකතා වල සඳහන් වන පරිදි මහමෙව්නාවේ ශ්‍රී මහා බෝධිය රෝපණය කල අවස්ථාවේ පළමුව ඵල පහක් හටගත් අතර ඉන් එකකින් පළමුව බෝ පැල අටක් හටගත් බව සදහන්ය. එම බෝ පැල අට දිවයිනේ විවිධ පලාත්වල රෝපණය කරන ලදී.  එම ස්ථාන නම්

1. දඹකොළපටුන (දඹුලුතොට)
2. තිවක්ක බමුණුගම (තන්තිරිමලේ)
3. ථූපාරාමය
4. ඉසුරුමුණි වෙහෙර (කසුන්ගිරි වෙහෙර)
5. මිහින්තලය (සෑගිරිය)
6. හඳුන්නරුව (සඳුන්ගම – යාල)
7. ප්‍රථමක චෙත්‍යය (නිවන්තක චේතිය – මල්වතු ඔය අසල)
8. කතරගම

තන්තිරිමලේ රෝපිත බෝධිය

මෙම බෝධීන් වහන්සේලාගේ ඓතිහාසික වැදගත්කම තවත් ඉහල යාමට හේතුවක් වන්නේ, ලේඛණගත ඉතිහාසයක් ඇති පැරණිම වෘක්ෂ ලෙස මෙම බෝධින් වහන්සේලා හඳුනාගෙන තිබීමයි. අෂ්ඨඵල බෝධීන් ඉහත කී ස්ථාන වල රෝපණය කිරීම අලලා රසවත් කතාන්දරද ජනප්‍රවදයේ එයි. ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාව රැගත් නැව දඹකොළ පටුනින් ලංකාවට ගොඩබැසීම සිහිකරනු වස්, අෂ්ඨඵල බෝධින් වහන්සේලාගෙන් එක් බෝධියක් දඹකොළපටුනේද, ශ්‍රී මහා බෝධිය අනුරපුරයට වැඩමවන අතරමඟ නැවතී සිටි ස්ථනයක් වන තිවක්ක බමුණුගම සිහි කරනට එහි එක් බෝධියක්ද වශයෙන් බෝධීන් වහන්සේලා සිරිලක පුරා ව්‍යාප්ත වනසේ රෝපණය කිරීමෙන්, බුදුදහම ලක්දිව සිව්දෙස මුල්බැස ගත් බව සංකේතවත් වෙතැයි මතයක් පවතී.

දඹුල්ල – දුටුගැමුණු සැරිසර

ශ්‍රී ලංකාවෙ මාතලේ දිස්ත්‍රික්කයේ දඹුල්ල නගරයේ පිහිටා තිබෙන රන්ගිරි දඹුලු විහාරය අප බොහෝ දෙනෙකුට ආගන්තුක ස්ථානයක් නෙමෙයි. සීගිරිය බලන්නට යන බෞද්ධ සංචාරකයන් සම්ප්‍රදායක් ලෙස දඹුල්ල විහාරය වන්දනා මාන කරන්න යන සිරිතකුත් අප අතර තියෙනවනෙ. ඒ කෙසේ වෙතත් සීගිරිය තරමටම ඓතිහාසික වැදගත් කමක් දඹුල්ලටත් නැතුව නෙමෙයි. පසුගිය දිනෙක හදිසියේ යොදාගත් වැඩ වගයකට මාතලේ යන්න දුටුගැමුණු කණ්ඩායමේ අපි කීප දෙනෙකුට සිද්ධ වුණා. ඒ කටයුතු අහවර කරලා එනගමන් දඹුලු විහාරයට යන්නත් අපට අවස්ථාව සැලසුණා.

වසර දහස් ගණනක් පැරණි ලංකා ඉතිහාසය ගැන තොරතුරු රැසක් අනාවරණය කෙරෙන පුදබිමක් ලෙස හැඳින්විය හැකි දඹුලු විහාරයට එදා අපි යනකොට තරමක් හැන්දෑ වෙලා. විහාරය ඉදිරිපස වෙළඳුන්ගෙන් නෙළුම් මල් අරගෙන අපි කෙලින්ම ගියේ ඉහල මළුවේ පිහිටි ලෙන් විහාරයට. ඒ යන අතරමඟ තවත් විශේෂ සිදුවීමක් අපි දුටුවා. එනම්, නෙළුම් මල් අරගෙන යන බැතිමතුන්ගෙන් එම මල් උදුරා ගන්නට රිලවුන් උත්සාහ කිරීමයි. මෙය පොඩි දරුවන්ට බියකරු සිදුවීමක් වුවත් අපටනම් තරමක හාස්‍ය ගෙනදෙන කරුණක් වුණේ අප කණ්ඩායමේ ඇතැමෙක් රිලවුන්ගෙන් නෙළුම් මල් පරිස්සම් කරන්නට කල කී දෑ නිසයි.

බුදු පිළිම සහ සිතුවම් වලින් සමන්විත ලෙන් පහකින් සැදුණු දඹුල්ල ලෙන් විහාරය ලංකාවේ විශාලතම ලෙන් විහාරය ලෙස සැලකෙනවා. වසර දෙදහසකට වඩා පැරණි මෙම විහාරයේ සිතුවම්ද ලෝක ප්‍රසිද්ධයි. ක්‍රි. පූ. පලවෙනි සියවසේදී වට්ඨ ගාමිණී අභය හෙවත් වළගම්බා රජු මෙම විහාරය නිර්මාණයට මූලික වුණ බව තමයි ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙන්නෙ. අපි පළමුව විහාරය අවට ඡායාරූප ගැනීම ආරම්භ කලේ ඒ වෙනකොටත් කළුවර වැටෙන්න වැඩි වෙලාවක් නොතිබුණ නිසයි. ලෙන් විහාරය මත ගලෙහි දිගටම කෙටූ කටාරම මෙහි විශේෂ තැනක් ගත්තත් එහි සඳහන් සෙල් ලිපිය මේ වනවිට බොහෝ දුරට මැකිලා ගිහින්.

දඹුල්ල විහාරයේ සිතුවම් වලට විශේෂ ස්ථානයක් හිමිවෙනවා. මේ අතරින් ප්‍රධාන ලෙනෙහි වහලයේ සිතුවම් කර ඇති බුදු රදුන්ගේ මාර පරාජය දැක්වෙන සිතුවම සුවිශේෂයි. එමෙන්ම පුරාණ සිතුවම් වල ආරක්ෂාව තකා ලෙන් විහාරයේ සිතුවම් ඡායාරූපගත කිරීම පිළිබඳව පනවා ඇති නීති රීති වලටත් අප අවනත විය යුතුමයි. සිතුවම් වලට අමතරව ලෙන් විහාරය තුල කුඩා ස්ථූපයක්, සියයකට අධික බුදු පිළිම, සමන්, විෂ්ණු දෙවිවරුන්ගේ සහ මෛත්‍රී නාථ බෝසතුන්ගේ පිළිම දක්නට ලැබෙයි. ලෙන් විහාරයේ වහලයෙන් ජල බිඳු වෑස්සෙන ස්ථානයද බොහෝ දෙනාගේ සිත් ඇදගත් දසුනක්. ගලේ පැල්මකින් මතුවෙන මේ දිය බිංදුවට බොහෝ දුරට හේතු වෙනවා විය හැක්කේ ගල තුලින් දිවෙන ජල මාර්ගයක් වෙන්න පුළුවන්. මෙම ස්ථානයට දිය බිඳු පතිත වීම මුළු වසර පුරාවටම නොවෙනස්ව සිදුවීමත් විශේෂයි. ඒ අතරම කලක පටන් මෙහි ශුද්ධ වූ ජලය ලෙස සටහන් කල පුවරුවක් තබා තිබෙන අතර මේ වනවිට එහි “ශුද්ධ” යන වචනය කපා ඉවත් කර ඇති අයුරු දක්නට ලැබෙනවා. වැඩි දුර සිතා නොබලා ස්ථාපිත කරන මෙවන් පුවරු ගැනත් අප විමසිලිමත් වියයුතු බවට කදිම නිදසුනක් ඒ.

දඹුලු ගල ඉහල ලෙන් විහාරවල පෞරාණික බව තවමත් රැකී තිබුණත් විහාරය ඉදිරිපස කොටසේ ඇතුම් ඉදිකිරීම් තුලින් පෞරාණික ස්වභාවය ගිලිහී යමින් පැවතීමත් දක්නට ලැබුණා. දඹුල්ල විහාරස්ථානය වැඳපුදාගෙන අපි ආපහු පහලට එනකොට හිරු බැස ගිහින් හාත්පස අඳුර රජ කරමින් පැවතුනා. ලංකා ඉතිහාසයේ තවත් සාඩම්බර යුගයක් සනිටුහන් කරනා දඹුල්ල පුදබිමින් මෑත්ව ආපසු කොළඹ බලා එන දුටුගැමුණු බලකාය කොළඹට එනකම්ම වාහනයෙදි ඉතිහාසය ගැන සංවාදයක යෙදෙමින් ආවෙ අපේ හෙළ ඉතිහාසය ගැන අප විසින් දැනගත යුතු කරුණු තව බොහෝ ඇති බව අපටම පසක් කරවමින්.

ලෙන් විහාරය අබියස නිල් මානෙල් පොකුණ

~ අට විසි බෝධීන් වහන්සේලා ~

තණ්හංකර, මේධංකර, සරණංකර ආදී වශයෙන් අට විසි නමක් වන බුදු රජාණන් වහන්සේලා බුද්ධත්වයට පත් වීමේදී පිටදුන් ශාක, එහෙමත් නැතිනම් ඒ ඒ බුදුන් වහන්සේලාගේ ශාසනයේදී බෝධි වෘක්ෂ ලෙසින් වන්දනයට පාත්‍ර වුණ අට විසි බෝධීන් වහන්සේලා ගැනයි මෙම ලිපියෙන් තොරතුරු හෙළි කරන්නෙ. අට විසි බෝධීන් ගැන සඳහන් ප්‍රධාන මූලාශ්‍ර ලෙස බෝධිවංශය සහ සූත්‍ර පිටකය හඳුන්වන්න පුළුවන්.

ඓතිහාසික මූලාශ්‍රවලට අනුව සල්, නා වැනි වෘක්ෂ කිහිපවරකදීම බුදුන් වහන්සේලාට බුද්ධත්වයේදී සෙවනදී ඇති බැවින් බෝධීන් ලෙස සැලකෙන ශාක, ගණනින් 22 කි. මෙම ශාක විශේෂ 22, ශාක කුල 7කට අයත් අතර ඉන් දෙකක් (ඇටඹ, හොර) ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික ශාක වීමද විශේෂත්වයකි. මෙම බෝධි වෘක්ෂයන් අතරින් නුග, අට්ටික්කා වැනි ශාකයන් නියං කාලයන්හිදී වුවද පරිසරයේ සතුනට ආහාර සපයමින් පැවතීම වැදගත්ය. ලංකාවේ ඕනෑම පලාතක වැවෙන මෙම ශාක පවතින ප්‍රදේශ වල ඉහල ජෛව විවිධත්වයක්ද පවතී. එමෙන්ම මෙම බෝධි වෘක්ෂයන්ගෙන් බොහොමයක් රෝග පීඩා වලට ප්‍රතිකාර කිරීමටද යොදාගනු ලැබේ. මෙම ශාක විශේෂ බොහොමයක් ඉන්දියාවේ උතුරු කොටසේ සහ නේපාලයේ ස්වභාවික වනාන්තර වල දක්නට ලැබේ. අටවිසි බෝධින් වහන්සේලා රෝපණය කොට, බෝධිපූජා සඳහා විශේෂ අටවිසි බෝ මළුවක් රාගම ඉහළගම පිහිටි සුගතාරාමයේ නිර්මාණය කර ඇත.

ආශ්‍රිත: විදුසර පුවත්පත, 2010 ජූලි